ประเพณีลอยกระทง นับได้ว่าเป็น ประเพณี ที่สำคัญของชาวไทย อีกประเพณีหนึ่ง ซึ่งจะขึ้นทั่วทุกภาค ของประเทศไทย เพื่อถือเป็น การขอขมาต่อ พระแม่คงคา ซึ่งเชื่อว่า เป็นการเสริมสร้าง สิริมงคล และเป็น การสะเดาะเคราะห์ ลอยทุก ลอยโศก ให้พ้นไป จากตัว ของผู้ที่ทำการ ลอยกระทงนั้นเอง
วันลอยกระทง จะตรงกับวันที่พระจันทร์เต็มดวง ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติไทย ซึ่งโดยทั่วไปแล้ววันลอยกระทง จะอยู่ในช่วงประมาณ เดือนพฤศจิกายน ตามปฏิทินสุริยคติ นั้นเอง
สำหรับความเชื่อ ประเพณีท้องถิ่น ในวันลอยกระทง นั้น มีหลากหลายความเชื่อ บ้างก็มีความเชื่อว่า ลอยกระทง เพื่อเป็นการขอขมา ต่อพระแม่คงคา ที่ได้มอบน้ำให้เราได้ดื่มได้ใช้ ในชีวิตประจำวัน เพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์ เป็นการลอยความทุกข์ ลอยความโศก รวมถึงโรคภัยพิบัติต่างๆ หรือบางคนเชื่อว่า เป็นการบูชา รอยพระพุทธบาท ที่ริมฝั่งแม่น้ำนัมทามหานที แต่ก็ยังมีบางหลักฐาน ที่มีความเชื่อว่า ประเพณีลอยกระทง เป็นการบูชาพระผู้เป็น อุปคุตอรหันต์ มหาสาวกของ พระพุทธเจ้า เป็นต้น
สำหรับกระทง ที่ใช้ในการลอยไปตามแม่น้ำ ลำคลองต่างๆ นั้น ผู้คนมักนิยม ประดิษฐ์ กระทงกันด้วย วัสดุอุปกรณ์ ดอกไม้ ดอกบัว ต่างๆ ที่หาได้จากธรรมชาติ แล้วปักธูปเทียน เพื่อเป็นการบูชา พระศรีรัตนตรัย
ประชากรส่วนใหญ่ ของประเทศไทย นับถือศาสนาพุทธ จึงทำให้มีการสร้าง วัดวาอาราม ขึ้นเพื่อเป็นศูนย์รวม จิตใจของ พุทธศาสนิกชน โดยเฉพาะ วัดเบญจมบพิตร ดุสิตวนารามราชวรวิหาร ซึ่งนับได้ว่า เป็น พระอารามหลวงชั้นเอก ชนิดราชวรวิหาร ของประเทศไทย
วัฒนธรรม คือ วิถีการดำเนินชีวิต ของประชาชน ส่วนใหญ่ ในสังคมนั้นๆ อย่างเป็น ระเบียบและมีแบบแผน ซึ่งจะยึดหลักความเชื่อ ความคิดเป็นแนวทาง ในการปฏิบัติ การกระทำ จะมีเอกลักษณ์ เฉพาะของแต่ละชาติ ที่สร้างขึ้นมา และใช้อยู่ในหมู่ของ สังคมนั้นๆ มีการสืบทอดกันมา ตั้งแต่บรรพบุรุษ